22 sierpnia 2018 r. do Zakrzewa przywiezione zostały potężne głazy, które wyszły spod ręki rzemieślnika, Krzysztofa Winiarskiego ze Złotowa. Jest ich sześć: główny umiejscowiony został przy Pomniku Obrońców Polskości Ziemi Złotowskiej 1772-1945 i jest najbardziej okazały spośród wszystkich.

 

Usytuowanie w centrum Zakrzewa jest nieprzypadkowe, bo pierwszy kamień stanowi punkt startowy szlaku;  wypisano na nim pełną treść wszystkich Prawd Polaków, do których tło stanowi kontur obecnych granic Polski. Każdy z kamieni został starannie obrobiony w taki sposób, aby na zewnętrznej stronie znalazły się treści nawiązujące do lokalnej historii i symbolizują one  ideologiczne credo Związku Polaków i całej mniejszości polskiej w Niemczech.

 

Odwołują się one do najważniejszych dla Polaków wartości: narodu, wiary, braterstwa, służby, ojczyzny.
 

  1. Jesteśmy Polakami
  2. Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci
  3. Polak Polakowi bratem;
  4. Co dzień Polak Narodowi służy
  5. Polska Matką naszą, nie wolno mówić o Matce źle.
 

Polska społeczność w Niemczech zdała egzamin z tych wartości, przyjmując je za swoje. Prawdy Polaków spod Znaku Rodła, jak wówczas oznajmiono, „nie z rozumu mędrców wielkich się wywodzą, ale z najprostszych serc Ludu Polskiego wydobyte są” i zostały skierowane „do wszystkich serc polskich w świecie”. Prawdy Polaków spod Znaku Rodła proklamowane przez naszych jako katechizm narodowy, „mały dekalog” polskości, stały się ogólnonarodowym dobrem, swoistym depozytem i międzypokoleniowym testamentem.

 

Prawdy wyrażają zdania wciąż aktualne, mądre, uniwersalne, ponadczasowe i bardzo potrzebne dzisiejszym pokoleniom Polaków w Polsce i poza jej granicami. Pięć Prawd Polaków ogłoszonych uroczyście w trakcie Berlińskiego Kongresu jest w istocie przysięgą, krzepiącym serca drogowskazem oraz wyznaniem polskości i miłości do Ojczyzny.

 

Przy skrzyżowaniu ulicy Złotowskiej i Jeziornej ustawiono głaz zawierający pierwszą prawdę – Jesteśmy Polakami, kolejne zaś, w których wykuto pozostałe, ustawione zostały wzdłuż promenady przy jeziorze Proboszczowskim. Dzięki temu w przestrzeni publicznej  już stale obecne będą treści będące dziedzictwem historycznym Ziemi Złotowskiej, nie ma bowiem możliwości bardziej trwałego ich upamiętnienia, jak zapisanie w kamieniu.

 

Inicjatywa ta, realizowana ze środków gminy Zakrzewo, jest ściśle związana z obchodami dwóch wielkich jubileuszy: Stulecia Niepodległości oraz 80. rocznicy Kongresu Berlińskiego i ustanowienia prawd. Szlak stanowić ma atrakcję zarówno dla mieszkańców, jak i  gości (którzy w ten sposób mają możliwość poznania pięknego znaku przeszłości, symbolu polskości mieszkańców gminy w okresie międzywojennym) a także pełnić rolę edukacyjną dla młodzieży.

 

Ponad osiemdziesiąt lat temu, 6 marca 1938 r. w Berlinie na Kongresie Polaków dr Jan Kaczmarek, sekretarz generalny i kierownik naczelny Związku Polaków w Niemczech, ogłosił Pięć Prawd Polaków. W ówczesnych realiach samo wydarzenie i ogłoszenie prawd było dowodem wielkiej odwagi i patriotyzmu: niełatwo było żyć Polakom w otoczeniu żywiołu niemieckiego na Dolnym Śląsku, w Brandenburgii, Saksonii, Nadrenii, Westfalii czy Prusach Wschodnich z Warmią, Mazurami i Powiślem oraz w Prusach Zachodnich czy na Ziemi Złotowskiej.  Świadkiem tych historycznych wydarzeń był pan Alfons Tomke, Zasłużony Obywatel Gminy Zakrzewo, któremu w udziale przypadło przecięcie wstęgi i symboliczne otwarcie szlaku, które odbyło się 10 listopada 2018 r. w przededniu setnej rocznicy odzyskania Niepodległości przez Polskę.

 

Zakrzewo nazwane było przez Niemców w okresie międzywojennym „Małą Warszawą" (kleine Warschau), gdyż stanowiło w tym okresie prawdziwą twierdzę i ostoję polskości na Krajnie, było prężnym ośrodkiem życia polonijnego i jej duchową stolicą. Tutaj mieściła się siedziba prezesa V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech - księdza doktora Bolesława Domańskiego.
 
Bolesław Domański  urodził się 14 stycznia 1872 r. w Przytarni koło Chojnic. Był wielkim kapłanem, obrońcą polskości, wybitnym działaczem społecznym i politykiem, długoletnim przywódcą Związku Polaków w Niemczech, określanym wielkopolskim zwyczajem Patronem tego związku. Obok ks. Stanisława Staszica to najwybitniejsza postać Krajny. Początkowo pracował w Collegium Marianum i Seminarium Duchownym w Pelplinie.  W 1902 roku zrezygnował z pracy profesorskiej i powrócił do duszpasterstwa. Był najpierw administratorem parafii w Złotowie, a począwszy od 1903 roku objął probostwo w Zakrzewie. Przede wszystkim nauczał ludzi wiary katolickiej, języka polskiego, sztuki godnego życia według prawd wiary i solidarności na co dzień. Wprowadzał w czyn idee pracy organicznej, popierał wysiłki wspierające gospodarkę, kulturę Polaków.
 
W 1906 r. przyjął funkcję prezesa Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Złotowie, stworzył Bank Ludowy w Zakrzewie i popierał strajk szkolny dzieci w latach 1906-1907. Jego postawa rodziła represje ze strony Prusaków. Wielokrotnie stawał przed sądem. W 1918 i 1920 r. bezskutecznie zabiegał o przyłączenie do Polski Ziemi Złotowskiej wraz z całym Pomorzem. Przeciwstawiał się exodusowi Polaków do II Rzeczpospolitej. Tego typu postępowanie podnosił do rangi zdrady narodowej. Wierny swoim zasadom pozostał w Zakrzewie. Mówił, że będzie się modlił i bronił tej ziemi, tak długo, aż połączy się ona z Polską. Zaczął budować szkolnictwo i spółdzielczość polską, lecz już nie tylko w Zakrzewie, ale na całym Pograniczu, na Kaszubach,  w Babimojskiem, na Śląsku, na Warmii i Powiślu, wszędzie tam, gdzie Polacy na ziemiach ojców żyli. Tam też tworzył oddziały Związku Polaków w Niemczech i przekonywał o konieczności walki i wytrwania.
 
Ksiądz Bolesław Domański był aktywnym uczestnikiem życia społecznego, oświatowo-kulturalnego, politycznego i gospodarczego mniejszości polskiej w Niemczech. Wśród Polaków żyjących na Krajnie i na Kaszubach Ksiądz Patron stał się niekoronowanym przywódcą i duchowym wodzem. W kwietniu 1939 roku wyjechał do Berlina. Częściowo wskutek wadliwie przeprowadzonej operacji zmarł 21 kwietnia 1939 r. Kilka dni później w Zakrzewie odbył się jego pogrzeb będący wielką manifestacją Polaków spod znaku Rodła. Oparciem moralnym dla ks. dr B. Domańskiego i ogółu Polaków w Niemczech, zwłaszcza w godzinach próby, poza wiarą był fakt istnienia niepodległej Polski.
 
Symbolem więzi z Polską był Znak Rodła. Powstał on z inicjatywy dr Jana Kaczmarka, a kształt artystyczny nadała mu Janina Kłopocka. Znak ten wyobrażający bieg Wisły, symbolizował polskość. Pełnię tej symboliki kreślił i wyjaśniał Ksiądz Patron: polskości związanej z Wisłą - matką polskich rzek, z zaznaczeniem Krakowa, dawnej stolicy i wytyczonym z niej pielgrzymim szlakiem do Częstochowy, siedziby Matki Boskiej Królowej Polski. 3 grudnia 1937 roku, w Sali Rodła Domu Polskiego w Zakrzewie zebrała się Rada Naczelna Związku Polaków w Niemczech i podjęła uchwałę o zorganizowaniu I Kongresu Polaków w Niemczech.
 
Było to największe wydarzenie w dziejach Polactwa w III Rzeszy przed II wojna światową. Kongres Berliński odbył się 6 marca 1938 r. w największej wówczas sali Berlina -Theater des Volkes. Był wielotysięczną manifestacją Polaków ze wszystkich Dzielnic Związku Polaków w Niemczech, stanowił apogeum działalności Związku i Księdza Patrona, który wygłosił na nim swoje najwspanialsze przemówienie na temat polskości : "...zewsząd przyjechaliście, by wspólnie zadokumentować, żeście Polakami, świadomymi swych praw, obowiązków i celów. Czyż to nie dziw? Nie jest to żaden cud, jak wskrzeszenie umarłych, uzdrowienie chorych. Ale cud to ducha polskiego, woli polskiej naszych Rodaków! Nam przecież nie dano ulg nadzwyczajnych, jak to bywa w różnych krajach na takich Kongresach. Cud to naszej zgody i jednomyślności! Cud niejednego człowieka, cudotwórcy może! Ale cud to ducha, woli zgody całego Ludu Polskiego w Niemczech! Cud to naszej wzajemnej miłości i przywiązania naszego do Polskości i do naszej Wiary ! Mamy przecież potężną Patronkę, Orędowniczkę, Pocieszycielkę, Przyczynę naszej radości - Matkę Boską Radosną...".
 
Ksiądz Patron był świadom faktu, że ów Kongres jest najważniejszym wydarzeniem całego 15-letniego istnienia Związku Polaków w Niemczech, a także historii Polaków rozsianych po całym świecie, skupionych w Światowym Związku Polaków z Zagranicy. Wówczas w ogromnej sali teatru, w sercu III Rzeszy uroczyście ogłoszono Pięć Prawd Polaków. Na Kongresie Berlińskim, niespotykanej manifestacji Polaków w stolicy hitlerowskiej Rzeszy, ogłoszono także manifest młodzieży „Polactwa Walczącego": ”I nie ustaniem w walce, siłę słuszności mamy i mocą tej słuszności wytrwamy i wygramy". Prawdy Polaków spod Znaku Rodła, powstały w Zakrzewie, w Domu Polskim.
 
Pięć Prawd Polaków spod Znaku Rodła przypominane w roku 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie oraz w roku 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego są uniwersalnym, ideowym przesłaniem poprzednich pokoleń. 7 grudnia 2017 r. Senat Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Prawd Polaków spod Znaku Rodła. Stanowi to dla mieszkańców Zakrzewa i naszego regionu szczególne zobowiązanie do godnego uczczenia wyjątkowej i odważnej postawy Polaków w latach hitlerowskiej zawieruchy. W 80. rocznicę Kongresu Berlińskiego, Szlak Pięciu Prawd Polaków spod Znaku Rodła uwieczniamy na kamiennych tablicach, aby służył także następnym pokoleniom Polaków.